Ρυθμοί του Φλαμένκο


ΡΥΘΜΙΚΑ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΙΚΑ, ΧΟΡΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΙΘΑΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΥΛ ΤΟΥ ΦΛΑΜΕΝΚΟ.
ALBOREÁ : Γαμήλιο τραγούδι των τσιγγάνων της Ανδαλουσίας.
ALEGRÍAS DE CADIZ : Το στυλ αυτό είναι γνήσιος απόγονος του ρυθμού Jota Aragonesa που μεταφέρθηκε στο Κάδιξ στις αρχές του 19ου αιώνα.
ALEGRÍAS DE CORDOBA : Στην επαρχία της Κόρδοβα οι Alegrías τραγουδιώνται στον ελάσσονα τρόπο.
ALEGRÍAS POR ROSA : Είναι μια πιο λαμπερή και εντυπωσιακή παραλλαγή της Alegria, η οποία βασίζεται σε ένα παλαιό μουσικό θέμα με τίτλο La Rosa.
BAMBERA : Στην ουσία πρόκειται για μια προσωπική δημιουργία της μεγάλης τραγουδίστριας Niña De Los Peines πάνω στο ρυθμό της Bulería por Soleá. Τραγούδι της “κούνιας” όπως λέγεται χρησιμοποιείται και για το νανούρισμα των μικρών παιδιών.
BULERÍA : Ο τσιγγάνικος αυτός χορός από το Jerez de la Frontera είναι ίσως ο πιο αντιπροσωπευτικός ρυθμός του φλαμένκο. Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη “burla” που σημαίνει “κοροΐδία, πείραγμα”.
BULERÍA POR SOLEÁ : Η συνδετική, μεταβατική μουσική φόρμα μεταξύ του παλαιού ρυθμού της Soleá και του νεώτερου της Bulería παρουσιάζεται ακόμα και σήμερα σαν διαφορετικό μουσικoχορευτικό, τραγουδιστικό και κιθαριστικό στυλ.
CALESERA : Ένα λαϊκό Ανδαλουσιάνικο τραγούδι που δημιούργηθηκε για να διασκεδάσει τους “caleseros” (οδοιπόρους ταξιδιώτες μεγάλων αποστάσεων) εντάχθηκε μεν στο ρεπερτόριο του φλαμένκο, ατόνησε όμως καθώς περιορίστηκαν οι μεγάλες νομαδικές μετακινήσεις.
CAMPANILLEROS: Χριστουγεννιάτικο τραγούδι με ρυθμό άλλοτε έντονο και άλλοτε μονότονο. Χρησιμοποιείται για θρησκευτικούς λόγους και φημολογείται πως αποτελεί προσωπική δημιουργία του μεγάλου κιθαρίστα Niño Ricardo.
CAÑA : Η παράφραση της Αραβικής λέξης “Guannia” που σημαίνει “τραγούδι” έδωσε όνομα σ’ αυτό το πρωτογενές στυλ του φλαμένκο που λέγεται Caña. Είναι ένα πολύ μελαγχολικό στυλ που χρησιμοποιείται επίσης και για θρησκευτικούς σκοπούς.
CANTIÑAS : Τραγούδια παρεμφερή και συγγενικά προς τις Alegrías de Cadiz με χαρούμενη μουσική και πολύ ζωντανό ρυθμό.
CARACOLES : Το τραγούδι που έφτιαξε ένας έμπορος σαλιγγαριών για να διαλαλεί το εμπόρευμά του στο χωριό Sanlúcar de Berrameda βασίζεται πάνω στο ρυθμό και τον τονισμό των Cantiñas και ονομάζεται Caracoles που σημαίνει “σαλιγγάρια”.
CARCELERA : Τραγούδι χωρίς συνοδεία κιθάρας που αναφέρεται στις τραγωδίες και τα κάτεργα των φυλακισμένων.
CARTAGENERA : Στην πραγματικότητα το τραγούδι αυτό δεν είναι άλλο από την παραλλαγή του Fandango Grande όπως αυτή ακούγεται στην Καρθαγένη. Ανήκει σε μια κατηγορία τραγουδιών που ονομάζεται “Cante de Levante” δηλαδή τραγούδια του λεβάντε ή αλλιώς “Cante de Las Miñas” δηλαδή τραγούδια των ανθρακωρύχων.
CHUFLA : Τσιγγάνικος ρυθμός πάνω στον οποίο κιθαρίστας και χορευτές αυτοσχεδιάζουν με εναλασσόμενα κοντρατιέμπος έχοντας σαν βάση το ρυθμό της Bulería σε πολύ γρήγορη κίνηση.
COLOMBIANA : Λατινοαμερικάνικος ρυθμός από την Κολομβία ο οποίος εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του φλαμένκο και ερμηνεύεται με τρόπο παρεμφερή προς τη Rumba Gitana.
DEBLA : Καθαρόαιμο Cante Jondo (βαθύ τραγούδι) το οποίο δεν έχει κιθαριστική συνοδεία. Συνήθως ο ρυθμός του δίνεται με τα μπαστούνια που κρατούν οι τραγουδιστές την ώρα της ερμηνείας της.
FANDANGO : Παλαιά φόρμα λαϊκού Ισπανικού χορού. Αποτελεί τη βάση όλων των τοπικών παραλλαγών Fandangos που ακούγονται στην Ανδαλουσία
FANDANGO DE HUELVA : Κάθε περιοχή στην Ανδαλουσία έχει το δικό της στυλ Fandango. To πιο δημοφιλές όμως είναι αυτό που άνθισε στο Huelva και συγκεντρώνει στοιχεία από όλη την Ανδαλουσία αποτελώντας ταυτόχρονα την χορευτική εκδοχή του Fandango.
FARRUCA : Είναι ο κατ’ εξοχήν ανδρικός χορός του φλαμένκο. Δημιουργήθηκε στη Γαλικία της Βόρειας Ισπανίας και μεταφέρθηκε στην Ανδαλουσία από νομάδες ταξιδιώτες. Τα λόγια των τραγουδιών με τον καιρό ξεχάστηκαν και σήμερα ελάχιστοι τραγουδιστές ξέρουν να την τραγουδούν.
GARROTÍN : Λαϊκό τραγούδι από την Αστούρια της Βόρειας Ισπανίας.Παρουσιάζει πολλές ρυθμικές ομοιότητες με τη Farruca.Μεταφέρθηκε στην Ανδαλουσία με τον ίδιο τρόποόπως και η Farruca ώσπου τελικά εντάχθηκε και αυτή στο ρεπερτόριο του φλαμένκο.
GRANADINA : Οι τσιγγάνοι της Γρανάδα ερμηνεύουν το Fandango μ’έναν δικό τους τρόπο, ρυθμικά πολύ ελεύθερο και με πολλές Αραβικές επιρροές. Ονομάζουν αυτή την παραλλαγή Granadína.
GUAJIRA : Ρυθμός Λατινοαμερικάνικης προέλευσης που εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του φλαμένκο. Χρονολογείται από την εποχή της Ισπανικής αποικιοκρατίας στην Κούβα.
JABEGOTES : O ρυθμός Verdiales που απορρέει από το Fandango είναι πολύ διαδεδομένος στη Μάλαγα. Ανάμεσα στις πολυάριθμες παραλλαγές των Verdiales ανήκουν και οι Jabegotes που πήραν το όνομά τους από τη λέξη “Jabega” που σημαίνει “τράτα”.
JABERA: Είναι μια παραλλαγή των Fandangos της Μάλαγα. Το όνομά της προέρχεται από την Αραβική λέξη “Jaba” που σημαίνει “ξύλα, δάσος”.
JALEO : Στο φλαμένκο είναι τα επιφωνήματα και τα παλαμάκια που συνοδεύουν το χορό ή το τραγούδι.. Χρησιμοποιείται το ίδιο όνομα όμως για να περιγραφεί και ο τριαδικός λαϊκός Ισπανικός χορός που απετέλεσε την αφετηρία δημιουργίας ενός εκ των βασικοτέρων ρυθμών του φλαμένκο, της Soleares.
JOTA : Πολυαγαπημένο λαϊκό τραγούδι και χορός από την επαρχία του Αραχόν. Μεταφέρθηκε στο Κάδιξ τον 19ο αιώνα και ήταν η βάση πάνω στην οποία δημιουργήθηκε η ρυθμική οικογένεια των Alegrías και Cantiñas του Κάδιξ.
LEVANTISCA : Μία από τις τραγουδιστικές παραλλαγές των τραγουδιών του Λεβάντε,των τύπων δηλαδή του Fandango πού τραγουδιώνται στην περιοχή της Αλμερία.
LIVIANA : To τραγούδι που οι γύφτοι σιδεράδες τραγουδούσαν μετά την κούραση της δουλειάς τους. Δεν συνοδευόταν αρχικά από κιθάρα. Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα όμως άρχισαν να το τραγουδούν με το ρυθμό, το στυλ και την τονικότητα ενός άλλου τραγουδιoύ, της Serrana.
MALAGUEÑA : Malagueña σημαίνει “γυναίκα από τη Μάλαγα” και είναι το όνομα ενός πολύ ελεύθερου ρυθμικά τραγουδιού, με χαρακτήρα πολύ μελαγχολικό. Η Malagueña δεν χορεύεται αλλά τραγουδιέται μόνο, ή παίζεται σαν κιθαριστικό σόλο.
MALAGUEÑA BOLERA : Η χαρούμενη και ευτυχισμένη έκδοση της Malagueña λέγεται Malagueña Bolera. Έχει έναν εύθυμο και χορευτικό ρυθμό και στην ουσία είναι ένας παλιός κλασσικός Ισπανικός χορός παρόμοιος με τις Verdiales.
MARIANA : Το τραγούδι αυτό εμφανίζεται και εξαφανίζεται σαν κομήτης στον μουσικό ουρανό του φλαμένκο. Είναι ένα λαϊκό τραγούδι που εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του φλαμένκο με ρυθμό και στυλ παρόμοια με αυτά του Tientos.
MARTINETE : Είναι από τα πρωτογενή τραγούδια του φλαμένκο και δεν συνοδεύεται από κιθάρα. Ο ρυθμός της συνήθως δινόταν με τα χτυπήματα του σφυριού πάνω στο αμμόνι του γύφτικου σιδεράδικου. Το όνομα Martinete προήρθε από τη λέξη “Martillo” που σημαίνει “σφυρί”.
MEDIA GRANADINA : Μια παραλλαγή της Granadina είναι η Media Granadína. Στην ουσία πρόκειται για ένα Fandango Grande που διατηρώντας το σταθερό ρυθμό του Fandango δεν έχει τις ίδιες ρυθμικές ελευθερίες με την Granadína.
MILONGA : Αυτό το λυπητερό φλαμενκοειδές τραγούδι έχει ρίζες Ισπανοαμερικάνικες. Οι στίχοι του συνήθως ανάφερονται σε πολεμικά γεγονότα δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στις καταστροφικές τους συνέπειες. Η Milonga είναι απόγονος του Αργεντίνικου Τανγκό και εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του φλαμένκο αποκτώντας ένα στυλ ερμηνείας που μοιάζει με την μίξη των ρυθμών Zambra και Tientos, αυτό που μερικοί καλλιτέχνες αποκαλούν Tientos por Zambra ή Tanguillo Zambrillo.
MINERA : Ένα από τα τραγούδια των ανθρακωρύχων με αργό και συρτό ρυθμό. Μαζί με το Taranto είναι τα μόνα τραγούδια των ανθρακωρύχων τα οποία μπορούν να χορευτούν. Σαν τραγουδιστικό στυλ έχει την ίδια τονικότητα με το Taranto. Όταν όμως παίζεται σαν κιθαριστικό σόλο έχει διαφορετική τονικότητα.
MIRABRÁS : Το στυλ αυτό ανήκει ρυθμικά στην οικογένεια των Alegrias και τραγουδιέται από τον χαρακτηριστικό τόνο των Alegrías por Rosa και της Romera.
MURCIAÑA : Η περιοχή της Murcia έχει το δικό της τραγούδι των ανθρακωρύχων που είναι επίσης μια παραλλαγή του Fandango με αέρα τραγουδιού του λεβάντε παρόμοια με την Cartagenera.
NANA : Νανουρίσματα πολύ δημοφιλή για τις Ανδαλουσιάνες μητέρες.
PALMARES : Ένα ακόμη θρησκευτικού περιεχομένου τραγούδι με Ισπανοαμερικανικές μουσικές ρίζες.
PANADEROS : Ο χορός των αρτοποιών της Ανδαλουσίας έχει έναν εντυπωσιακά ζωντανό ρυθμό παρόμοιο με αυτό των Sevillanas. Πήρε το όνομά του από τη λέξη “panaderia” που σημαίνει “φούρνος” και υποδηλώνει τον τόπο που δημιουργήθηκε.
PETENERA : Μια πόρνη από το χωριό Paterna de la Ribera πέρασε στην ιστορία σαν το προληπτικό στοιχείο του φλαμένκο. Οι τσιγγάνοι της Ανδαλουσίας έχουν συνδέσει το τραγούδι που πήρε το όνομά της με το θάνατο και όσοι από αυτούς είναι προληπτικοί σπανίως το τραγουδούν δημόσια.
POLO : Είναι από τα πρωτογενή στυλ του φλαμένκο. Τραγουδιέται πάνω στο ρυθμό της Soleares και έχει μουσικό και εκφραστικό χαρακτήρα παρόμοιο με αυτόν της Caña.
ROÁS : Αυτό το ανατολίτικης προέλευσης τραγούδι ακούγεται σήμερα πολύ σπάνια και μόνο σε αυστηρά κλειστές τσιγγάνικες μουσικές συγκεντρώσεις (juergas).
ROMANCE GITANO : Αρχέγονες μορφές τραγουδιών φλαμένκο που ατόνησαν και χάθηκαν μέσα στο χρόνο. Έχουν μείνει στην ιστορία με το όνομα CORRIDAS ή CORRIDOS.
ROMERA : Τραγούδι που ανήκει στην ίδια ρυθμική οικογένεια με τις Alegrías και τις Cantiñas του Κάδιξ.
RONDEÑA : Όταν το Fandango της Ρόνδα τραγουδιέται, έχει ρυθμό και στυλ παρόμοιο με τις Verdiales της Μάλαγα. Σαν κιθαριστικό σόλο όμως παίζεται από άλλο τόνο, έχει διαφορετική διάθεση και περισσότερο ελεύθερο ρυθμικά χαρακτήρα, , αποτελώντας μια προσωπική δημιουργία του μεγάλου κιθαρίστα Ramón Montoya.
RUMBA FLAMENCA: Λατινοαμερικάνικοι ρυθμοί εισχώρησαν στους Ισπανικούς με τον ίδιο τρόπο που η Ισπανική μουσική επηρρέασε την Λατινοαμερικάνικη. Η Rumba είναι ρυθμός Κουβανέζικος που με την προσθήκη ορισμένων Ανδαλουσιάνικων χαρακτηριστικών εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του φλαμένκο παίρνοντας το όνομα Rumba Flamenca.
RUMBA GITANA : Είναι μια παραλλαγή της Rumbα που ταιριάζει περισσότερο στο ρεπερτόριο του φλαμένκο καθόσον αποτελεί την ανάπτυξη και προσέγγιση των ρυθμών Tientos και Tangos προς τον Κουβανέζικο ρυθμό της Rumba. Πολύ συχνά λέγεται και BOLERO FLAMENCO.
SAETA : Είναι το “βέλος του τραγουδιού” γιατί τραγουδιέται κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας από τα μπαλκόνια των πιστών, καθώς η πομπή του Επιταφείου περιφέρεται στη Σεβίλλη. Η Saeta είναι από τα τραγούδια “a palo seco”, χωρίς συνοδεία κιθάρας δηλαδή. Ο μεγάλος κιθαρίστας Carlos Montoya όμως έκανε μια διασκευή για κιθάρα μιμούμενος με επιτυχία την στρατιωτική πομπή με τα τύμπανα, τις κορνέτες και το “ασυνόδευτο τραγούδι”.
SEGUIRIYAS : Η φωνητική παραφορά της Καστιλλιάνικης λέξης “seguidillas” ή “coplas de seguida” (δηλαδή “κουπλέ που ακολουθούν το ένα το άλλο”) έδωσε όνομα σε ένα από τα πιο γνήσια και βαθυστόχαστα στυλ του φλαμένκο. Οι Seguiriyas έχουν άμεση σχέση με τα τραγούδια της Συναγωγής των Ιουδαίων και με τα Αραβικά τραγούδια επίσης. Αποτελούν ένα από τα τραγικότερα στοιχεία στην τέχνη του φλαμένκο.Παλαιότερα ονομάζονταν και PLAYERAS.
SERRANA : Τραγούδι των βουνών και των λαθρεμπόρων που έχει μεν τον ίδιο ρυθμό με τις Seguiriyas, ύστερεί όμως σε βαθύτητα και πόνο. Ερμηνεύεται σε διαφορετικό τόνο από τις Seguiriyas.
SEVILLANAS: Ο ρυθμός των Sevillanas θεωρείται απόγονος της “Seguidilla de La Mancha”.Οι Sevillanas σε διάφορες μορφές είναι ρυθμός πολύ δημοφιλής σε όλη την Ανδαλουσία.Χορεύονται σε ζευγάρια και τραγουδιώνται με συνοδεία από κιθάρα και καστανιέτες πού δημιουργούν μια χαρούμενη ατμόσφαιρα.
SOLEARES : Η εξέλιξη του τριαδικού χορού Jaleo σε δωδεκαμερές compás (πλήρης ρυθμικός κύκλος , μέτρο με την έννοια της μουσικής του φλαμένκο) δημιούργησε τις Soleares που αποτελούν το μητρικό στυλ για τα περισσότερα τραγούδια του φλαμένκο. Το όνομα Soleares προκύπτει από τη φωνητική παραδρομή της λέξης “soledad” (στον πληθυντικό “soledades”) που σημαίνει μοναξιά. Οι Soleares μαζί με τα Tangos, Tonás και Seguiriyas αποτελούν την ομάδα των τεσσάρων θεμελιωδών τραγουδιών στο φλαμένκο.
TANGOS : Λαμπερός , γρήγορος και κατ’εξοχήν χορευτικός ρυθμός που δημιουργήθηκε στην πόλη της Γρανάδα. Αποτελεί ένα από τα τέσσερα θεμελιώδη τραγουδιστικά στυλ του φλαμένκο.
TANGUILLO : Εύθυμο χορευτικό τραγούδι από την επαρχία του Κάδιξ που έχει τον ίδιο ρυθμό με τα Tientos αλλά αποτελεί τη χαρούμενη έκδοσή τους. Τραγουδιέται πιο γρήγορα από τα Tientos αλλά πιο αργά από τα Tangos.
TARANTA : Το αντιπροσωπευτικότερο τραγούδι των ανθρακωρύχων της Ανδαλουσίας είναι πολύ δημοφιλές στην επαρχία της Αλμερία όπου δημιουργήθηκε. Ανήκει στα τραγούδια του Λεβάντε και είναι ελεύθερο ρυθμικά όπως το Fandango Libre (ή Fandango Natural) οπότε δεν χορεύεται. Τα λόγια του αναφέρονται στη μίζερη ζωή των ανθρακωρύχων και το τραγούδι αυτό.
TARANTO : Είναι η χορευτική μορφή της Taranta εφόσον το τραγούδι έχει αυστηρά σταθερό ρυθμό. Δημιουργήθηκε και αυτό στην επαρχία της Αλμερία όπου υπάρχουν πολλά ανθρακωρυχεία.
TEMPORERA : Τραγούδι που δημιουργήθηκε από τους γεωργούς στην επαρχία της Κόρδοβα. Είναι ένα στυλ παρόμοιο με την Trillera και την Calesera.
TIENTOS : Δημιουργήθηκε στο Jerez de la Frontera. Βασίζεται πάνω στο ρυθμό του Tango και αποτελεί την μελαγχολική του έκδοση.
TRILLERA : Λέγεται επίσης και “Cante de Trilla” δηλαδή τραγούδι του αλωνιού. Όπως δείχνει το όνομά του είναι τραγούδι που τραγουδούν οι γεωργοί κατά τη διάρκεια των εργασιών του θερισμού.
TONÁ : Θεμελιώδες τραγουδιστικό στυλ του φλαμένκο χωρίς συνοδεία κιθάρας (a palo seco). Από τις Tonás δημιουργήθηκαν στη συνέχεια πολλά άλλα στυλ του φλαμένκο όπως οι Seguiriyas, η Liviana , η Saeta κ.α. Ανάλογα με τα μουσικά διαστήματα που τραγουδά ο τραγουδιστής (μεγάλες ή μικρές τρίτες) οι Tonás χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες : Tonás Grandes και Tonás Chicas.
VERDIALES : Ρυθμός πολύ δημοφιλής στην επαρχία της Μάλαγα. Πρόκειται για έναν παλαιό λαϊκό χορό του οποίου ύπαρξη πιθανολογείται προγενέστερη της δημιουργίας του φλαμένκο. Εντάχθηκε κατόπιν στο ρεπερτόριο του φλαμένκο και σήμερα τραγουδιέται σε όλη την Ανδαλουσία.
VIDALITÁ : Ρυθμός Λατινοαμερικάνικης προέλευσης που εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του φλαμένκο στην κατηγορία των τραγουδιών “της επιστροφής” (cante de ida y vuelta) όπως η Rumba , η Milonga , η Guajira και η Colombiana.
VILLANCICO :Ο λαϊκός Ανδαλουσιάνικος ρυθμός του Villancico εντάχθηκε στο ρεπερτόριο του φλαμένκο σαν θρησκευτικό τραγούδι. Υπάρχουν πολλά κάλαντα των Χριστουγέννων πού τραγουδιώνται στο ρυθμό του.
ZAMBRA : Σε όλη τη μουσική του φλαμένκο η Zambra είναι ο ρυθμός που έχει δεχθεί τη μεγαλύτερη Αραβική επίδραση. Χορευόταν από τους τσιγγάνους της Γρανάδα που ζούσαν συγκεντρωμένοι στις σπηλιές του Σακρομόντε και περιοδικά έκαναν γιορτές που είχαν το όνομα Zambras. Η Zambra είναι αντρικός χορός και έχει ρυθμό παρόμοιο με τα Tangos που επίσης δημιουργήθηκαν στη Γρανάδα.
ZÁNGANO : Τραγούδι παρόμοιο με τις Verdiales της Μάλαγα που κιθαριστικά συνοδεύεται με τον ίδιο τρόπο και ρυθμό όπως οι Verdiales.
ZAPATEADO : Χορός που πήρε το όνομά του από τη λέξη “zapato”που σημαίνει παπούτσι. Αρχικά χορευόταν μόνο από άνδρες , σήμερα όμως χορεύεται και από γυναίκες. Ο ρυθμός του είναι παρόμοιος με αυτόν των Tanguillos de Cadiz αλλά το Zapateado δεν τραγουδιέται.
ZORRONGO : Παλαιός αντρικός λαϊκός χορός της Ισπανίας με τους χορευτές να φορούν φουλάρι. Σήμερα τα αντίστοιχα τραγούδια εκτός από το ρυθμό του Zorrongo τραγουδιώνται και πάνω στο ρυθμό της Bulería por Soleá.